Chiến dịch chống amiăng dưới góc nhìn chuyên gia – Phần 1

Ảnh minh họa theo nguồn Internet

Ở cuối thế kỷ 19, tại Canađa và Nga đã phát hiện ra các mỏ lớn amiăng chrysotil và từ đó bắt đầu sản xuất đại trà và sử dụng amiăng, đặc biệt là các tấm amiăng xi măng, theo công nghệ do kỹ sư người Áo Luwid Haschek sáng chế năm 1901.

Việc khai thác, tuyển và sử dụng các khoáng sản có tác động tiêu cực đến sức khỏe con người, kể cả đối với amiăng. Những trường hợp bệnh phổi do amiăng đầu tiên của các công nhân tiếp xúc với amiăng tại Anh được bác sĩ Murrey phát hiện vào năm 1907. Kể từ đó amiăng trở thành sự quan tâm của giới y học, và từ những năm 30 của thế kỷ trước, đã có nhiều bài báo tại Nga cũng như trên thế giới đề cập đến tác động của bụi amiăng tới sức khỏe con người.

Cần đặc biệt nhấn mạnh là tác động của amiăng thể hiện nguy cơ đối với con người, chỉ khi trong đường hô hấp có một lượng lớn sợi amiăng và sự hiện diện dài lâu của người bệnh trong môi trường nhiều bụi. Vì thế có thể khẳng định rằng mắc bệnh do amiăng hiện nay – là kết quả của việc sử dụng amiăng thiếu kiểm soát tại phần lớn các nước phát triển trên thế giới trong suốt nhiều thập kỷ trước đây (thực tế đến những năm 90 của thế kỷ 20), khi đó amiăng được sử dụng như vật liệu cách nhiệt rời, dễ dàng gây bụi vào không khí.

Tới những năm 70 của thế kỷ 20 thì đã chứng minh được rằng nồng độ cao của bụi amiăng trong không khí có thể gây viêm phế quản mãn tính, bụi phổi, xước màng phổi, ung thư phổi,... Liên quan vấn đề này, cơ quan Bảo vệ môi trường Hoa kỳ (EPA) đã soạn thảo chương trình theo các giai đoạn, trong đó đến năm 1996 sẽ giảm sản lượng sản xuất và sử dụng amiăng để chế tạo các sản phẩm amiăng xi măng, amiăng kỹ thuật và các sản phẩm khác. Như vậy đồng nghĩa với việc cấm hoàn toàn amiăng. Tuy nhiên theo thời gian, các dự báo của EPA về số lượng người chết do ung thư và bệnh phổi liên quan amiăng trong công nhân và dân cư đã tỏ ra không đúng với thực tế.

Đánh giá so sánh nguy cơ theo số lượng tử vong có khả năng sớm trên một triệu dân cư được nêu trong bảng dưới đây:

Hiện nay, phần lớn các nhà khoa học và chuyên gia thừa nhận  khả năng sử dụng an toàn dạng amiăng hoạt tính sinh học thấp nhất là chrysotil và các sản phẩm chứa chrysotil. Hơn 120 nước đã ký Hiệp ước Số 162 của Tổ chức lao động thế giới (ILO), trong đó xem xét việc cấm sử dụng nhóm amiăng amphibol, còn đối với  amiăng chrysotil là sử dụng có kiểm soát.

Nguyên nhân về khả năng tác động sinh học của amiăng đến sức khỏe con người được phát hiện là do cấu trúc của sợi amiăng. Cũng chính cấu trúc sợi đã giải thích các đặc tính công nghệ độc đáo của amiăng: đàn hồi, không cháy,  các đặc tính cách âm, cách nhiệt, cách điện rất tốt, bền hóa học và  bền xâm thực,… Tuy nhiên tự thân cấu trúc sợi không phải là vấn đề chủ yếu. Các yếu tố quan trọng như trạng thái bề mặt, thành phần hóa học, tính phân tán trong các môi trường vật lý, acid và nhiều các tính chất khác dùng để phân loại các loại amiăng khác nhau. Có nhiều các chủng loại amiăng, tuy nhiên amiăng chrysotil có hoạt tính sinh học thấp nhất. Điều này đã được  chứng minh  bởi các nghiên cứu của các nhà khoa học trên thế giới.

Những người có quan điểm cấm chrysotil không mấy quan tâm đến vấn đề là ngoài môi trường sản xuất công nghiệp thì con người không tiếp xúc với chrysotil tự do mà với các vật liệu khác nhau chứa chrysotil. Trong đó, các sợi chrysotil  được liên kết chặt với đá xi măng, cao su,  bitum,… Khi các vật liệu này bị phá hủy thì các sợi amiăng chrysotil tự do không phân tán trong không khí, mà là tổ hợp chất rắn (conglomerat) chứa sợi amiăng, các hạt xi măng và các chất liên kết khác, do vậy hoàn toàn loại trừ tác động sinh học tiêu cực của các sản phẩm amiăng-xi măng.

Hiện nay chưa ai có thể trả lời cho câu hỏi có tồn tại hay không một giá trị ngưỡng (giới hạn cụ thể), hạn chế sự xuất hiện ung thư, bởi các nguyên nhân và cơ chế  xuất hiện và phát triển ung thư vẫn chưa được làm rõ. Tuy nhiên y học đã làm sáng tỏ rằng trong trường hợp với chrysotil và bụi chứa chrysotil, thì ung thư phổi chỉ phát triển trên nền bệnh nhiễm bụi amiăng hoặc viêm phế quản bụi. Những bệnh nghề nghiệp này là kết quả trực tiếp, trước tiên là sự không tuân thủ các quy định cơ bản về an toàn lao động  trong sản xuất – bảo vệ đường hô hấp. Còn vấn đề liên quan u trung biểu mô màng phổi (nhóm có quan điểm phản đối amiăng thường thuyết phục mọi người bằng chính căn bệnh này) thì vấn đề  cũng không đơn giản. Nghiên cứu các nguyên nhân gây bệnh cho thấy có sự phát triển u trung biểu mô ở những người chưa từng có các tiếp xúc nghề nghiệp hay cận nghề nghiệp với chrysotil, kể cả  những người không sống  trong các vùng có mỏ amiăng. Do vậy, không phải tất các các bệnh u trung biểu mô đã chẩn đoán  là do tiếp xúc với amiăng. 

>> Xem tiếp Phần 2

Trung tâm Thông tin (Lược dịch từ tạp chí Stroitelnue Materialu)